تفسير كمال‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 87

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ كَمالِكَ بِاكْمَلِهِ‏

وَ كُلُّ كَمالِكَ كامِلٌّ؛

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِكَمالِكَ كُلِهِ.

تفسير ادبى‏

«كمال» در لغت به معناى ضد نقصان است. به چيزى كه نقص نداشته باشد «كامل» مى‏گويند. گفته مى‏شود كه: صورت، كمال هيولى است، فصل، كمال جنس است؛ يعنى فصل جنسى را كه اقتضا ندارد، اقتضادارش مى‏كند. صورت، هيولى را كه امرى بى اقتضا است، اقتضا دار مى‏كند.

گاهى هم «كمال» در مقابل «قِلت» استعمال مى‏شود. در قرآن شريف مى‏خوانيم:

تِلْكَ عَشَرَةٌ كامِلَةٌ.»[1] «عشرة» خود به خود نقص ندارد اما وقتى با نُه قياس بكنيم نُه ناقص و كمتر است و عشره كامل است؛ يعنى نسبت به نُه بيشتر است.

مراد از كمالى كه در اين جاست، به طور قطع ضد نقصان نيست، چون در ذات، صفات، فيض و اهل‏بيت ربوبى‏اش نقصى نيست تا بخواهيم كامل و يا اكمل درست كنيم، بلكه مراد ضد قلت است؛ يعنى مى‏توان در اسما و صفات در مقايسه با ذات مقدس الهى، يا در فيض مقدس به حسب معنا، كثرت و قلت فرض كرد.

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 88

شرح عرفانى‏

عارف، يعنى كسى كه بر در خانه خدا رفته است وقتى به عالم اسماء و صفات توجه مى‏كند، و اين كه اكمل همه كمال‏ها ذات مقدس خداست، مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ كَمالِكَ بِاكَمَلِها؛

اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجهم به كمال توست و به كامل‏ترين كمال‏هايت تو را قسم مى‏دهم؛ يعنى به ذات مقدست تو را قسم مى‏دهم.»

ممكن است كه اصلًا نظر به ذات نباشد، بلكه نظر به خود صفات باشد. اگر چنين باشد معنايش اين مى‏شود كه:

«اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، به كامل‏ترين كمال‏هايت، يعنى به قيوميتت تو را قسم مى‏دهم.»

اما وقتى توجه پيدا مى‏كند كه همه صفات عين ذات خداست، مى‏گويد:

«وَ كُلُّ كَمالِك كامِل‏

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِكَمالِكَ كُلِه؛

اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، و به همه كمال‏هايت تو را قسم مى‏دهم؛ يعنى به ذات مقدست تو را قسم مى‏دهم.»

و اما اگر توجه به «كُنِ رحمانى»، فيض مقدس و اسماء افعال باشد در آن جا كثرت‏ها را مى‏بيند، و از نظر سعه وجودى مشاهده مى‏كند كه در اين عالم بعضى اوسع‏اند و برخى واسع؛ لذا مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ كمالِكَ بِاكَمَلِه؛

اى خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام، توجهم به كمال توست، به كامل‏ترين كمال‏هايت، يعنى به اوسع وجودهايت تو را قسم مى‏دهم.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 89

حقيقت احمدى صلى الله عليه و آله؛ اوسع وجودها

عارف وقتى توجه مى‏كند كه فيض مقدس بسيط است، مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِكمالِكَ كُلِه؛

اى خدا! همه كمال تو يك چيز بيشتر نيست، يك رحمت است، يك فيض مقدس است.»

«وَ ما امْرُنا الّا واحِدَةٌ كَلَمِح بِالْبَصَرِ.»[2] در اين نظر مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِكَمالِكَ كُلِّه؛

اى خدا! به درخانه تو آمده‏ام، و تو را به كمال مقدست، به مظهر «كن رحمانى» ات؛ يعنى به عالم وجودت قسم مى‏دهم.»

درس ولايى‏

گاهى هم توجه به اين پيدا مى‏كند كه اهل بيت، اسما، صفات و كمال خدا هستند.

در اين نظر كثرت، چهارده معصوم را مشاهده مى‏كند؛ لذا متوسل به چهارده معصوم و به اتم آنان مى‏شود و مى‏گويد:

«اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ مِنْ كمالِكَ بِاكْمَلِها؛

اى خدا! به درخانه تو آمده‏ام، چهارده معصوم را آورده‏ام، و به كامل‏ترين آن‏ها، يعنى به پيغمبر اكرم تو را قسم مى‏دهم.»

و وقتى توجه به بساطت مى‏كند و اين كه همه آن‏ها يك نور و يك كمالند، مى‏گويد:

«وَ كُلُّ كمالِكَ كامِلٌ‏

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 90

اللَّهُمَّ انّى‏ اسْئَلُكَ بِكَمالِكَ كُلِه؛

خدايا! همه كمال‏هايت كامل است، يك چيز بيشتر نيست. اى خدا! به در خانه‏ات آمده‏ام، چهارده معصوم را آورده‏ام، و به همه آن‏ها تو را قسم مى‏دهم.»

نكته‏اى دقيق و لطيف از امام خمينى رحمه الله‏

استاد بزرگوار ما رهبر عظيم الشأن انقلاب حضرت امام خمينى رحمه الله مى‏فرمايد:

از قرآن استفاده مى‏شود كه ولايت، كمال دين است؛ قرآن مى‏فرمايد: «الْيَوْمَ اكْمَلْتُ‏لَكُمْ دينَكُمْ وَ اتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتى وَ رَضيتُ لَكُمُ الاسْلامَ دينا»؛[3] امروز [روز غدير خم‏] دين را براى شما كامل گرداندم و نعمت را بر شما تمام كردم و اسلام را به عنوان دين برايتان برگزيدم.[4]

ولايت، يعنى كمال دين‏

همين طور كه فصل، كمال جنس است و اگرفصل نباشد جنسى نيست، اگر صورت نباشد هيولايى نيست و اگر ولايت نباشد دينى نيست، دين اسلام و صورت، هويت و حقيقت او ولايت است؛ لذا در روايات مى‏خوانيم:

«مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ امامَ زَمانِه ماتَ ميتَةَ كُفْرٍ وَ نِفاقٍ.»[5]

«وَ قالَ رَسُولُ اللّهِ مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ امام زَمانِهِ ماتَ ميتَةَ جاهِليَّةً[6]؛

اگر كسى بميرد و امامش را نشناخته باشد، به مرگ جاهليت مرده است؛ يعنى مسلمان نيست، و در حال كفر، نفاق و ضلالت مرده است.»

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 91

بنابراين ما نبايد تصور كنيم كه ولايت از واجبات است، بلكه از اركان و به منزله صورتى براى عبادات، عقايد و اسلام است، و چنان چه اين انسان صورت و اصل نداشته باشد چيزى نيست، اسلام هم اگر ولايت نداشته باشد چيزى نيست. بدين جهت هم شيعه مى‏گويد: اصول دين پنج چيز است و چهارم آن امامت است.

نقل قول امام خمينى از عارف بزرگوار، مرحوم شاه آبادى در مورد ولايت‏

باز ايشان از استاد بزرگوارشان، مرحوم شاه آبادى نقل كرده‏اند كه:

بعضى گفته‏اند كه ولايت يكى از فريضه‏هاى الهى است، مثل ساير فرائض و واجبات، و استناد به اين حديث كرده‏اند كه امام باقر عليه السلام فرمود:

«بُنِىَ الاسْلامُ عَلى خَمْس: عَلَى الصَّلوةِ، و الَصَّوْمِ، و الَزَّكوةِ، و الْحَجِّ، وَ الْوِلايَةِ وَلَمْ يُنادَ بِشى‏ءٍ كَما نُودِىَ بِالْوِلايَةِ؛[7]

اسلام بر پنج پايه است: نماز، روزه، زكات، حج و ولايت. و به ولايت خيلى سفارش شده است.»

ايشان فرموده‏اند: اين ولايت و دوستى مربوط به ولايت اهل‏بيت نيست، بلكه مربوط به حكومت است؛ يعنى اسلام پنج ركن دارد، يكى، اين است كه ما بايد اهل بيت را دوست داشته و تولى و تبرى داشته باشيم؛ يعنى با مردم دوست باشيم؛ يعنى همان چيزى كه در آيه شريفه ذيل آمده است:

«مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّه وَالَّذينَ مَعَهُ اشِدّاءُ علَىَ الْكُفّار رُحَماءُ بَينَهُمْ»؛[8] محمد، پيامبر خدا است و كسانى كه با او هستند بر كافران سخت گيرند و با مومنان رئوف و مهربان.

آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 92

لذا ايشان فرموده‏اند: اين روايت كه ولايت را از جمله واجبات مى‏داند به معناى سرپرستى مردم در امر حكومت است، نه ولايت به معناىِ دوستىِ اهل‏بيت و مردم.

اين روايت نمى‏خواهد ولايت را معنا كند، ولايت از جمله واجبات نيست، ولايت ركن و همه واجبات وابسته به آن است، اسلام وابسته به آن است.[9] شاهد ديگر هم اين آيه است: «يا ايُّها الرَّسولُ بَلِّغْ ما انْزِلَ الَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ انْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغتَ رِسالَتَهُ»[10] اى پيامبر! آن چه را كه بر تو نازل كرده‏ايم تبليغ كن، [آن چيزى كه بناست عمل كنى به آن عمل كن و اميرالمؤمنين عليه السلام را منصوب به خلافت كن‏] و اگر اين كار را نكنى رسالت خود را به انجام نرسانده‏اى.

از اين آيه مى‏توان استفاده كرد كه اسلام منهاى ولايت ناقص و پوچ است و اصلًا اسلام نيست، و نظير جنس منهاىِ فصل و هيولاىِ منهاىِ صورت است.